Wetenswaardigheden over omgang, reiniging en onderhoud van penselen.

Uw penselen verdienen enige zorg. Behalve een voorzichtige omgang vergen penselen ook onderhoud. Slecht onderhouden penselen, zelfs van goede kwaliteit, gaan al snel gebreken vertonen: de penseelharen gaan wijd uitstaan vanwege verfresten en haren breken af aan de busrand.

Ik gebruik voor het reinigen van de penselen kernzeep, een speciale uit plantaardige vetten vervaardigde zeep, die geschikt is voor het reinigen en onderhouden van de penseelpunt van zowel natuurlijke als synthetische haarsoorten. Vooral na het reinigen van olieverf uit de olieverf – acrylpenselen met terpentine of op nitrobasis geproduceerde penseelreinigers heeft kernzeep een vettende werking die ervoor zorgt dat de elasticiteit en soepelheid van penseelhaar goed blijft.

Bij het schoonmaken dient u de volgende basisregels in acht te nemen:

• Wateroplosbare verven met water en kernzeep uit het penseel wassen.
• Laat verfresten nooit opdrogen op  het penseel. Acrylverf kan, zolang deze nog nat is, met water worden uitgewassen; eenmaal droog is dit alleen nog maar met agressieve oplosmiddelen mogelijk.
• Laat olieverfpenselen nooit in de terpentijn of terpentine staan, deze oplosmiddelen ontvetten het haar te sterk en maken het voortijdig bros.
• Bij het uitwassen de penseelpunt goed doorwrijven, alleen op die manier worden de pigmentresten opgelost die zich aan de busrand vastzetten.
• Olieverfpenselen eerst spoelen met terpentine en grondig met een lap afvegen, vervolgens het haar met zeep en warm water reinigen, totdat de zeep wit gaat schuimen.
• Penselen vervolgens uitslaan of met een fijne lap afvegen en in de oorspronkelijke vorm terugbrengen. Laat penselen nooit op het haar rusten, bewaar ze staande in een vaas of pot.
• Laat het penseel goed drogen. Leg deze echter nooit op de verwarming: niet alleen droogt het haar dan te snel, maar ook krimpt de houten steel waardoor de bus los gaat zitten.

Volgt u deze raadgevingen op, dan zullen uw penselen u lange tijd veel plezier en voldoening schenken.

Kenmerken van de belangrijkste kunstenaarspenselen:

• Aquarel- en retoucheerpenselen hebben een korte steel en een puntige kwast in een ronde bus.
• De ronde olieverfpenselen hebben een lange steel, een ronde bus en de kwast is “ei”-vormig.
• De vlakke olieverfpenselen hebben eveneens een lange steel, een platte bus en een rechte punt (Gussow).
• De kattentong heeft een lange steel met platte bus, de haren zijn in een tongvorm gezet. Door zijn vorm combineert de kattentong de voordelen van de vlakke én de ronde penseel.
• “Interlocked” wil zeggen dat de krul van het haar naar binnen gericht is, waardoor een goede en blijvende puntvorming is gegarandeerd.
• De diverse schrijfpenselen of slepers kenmerken zich door hun lange haar met vlakke punt.
• Verniskwasten of spalters hebben een brede en vlakke steel en ook de haren zijn breed en vlak gezet.

Kwaliteitsverschillen tussen penselen komen tot uiting in een gelakte of ongelakte steel, of de bus naadloos is of niet (een bus met naad kan openbarsten door uitzetting van de steel), het soort haar van de kwast en de kwaliteit hiervan.

PENSELEN VOOR OLIE- EN ACRYLVERF

Voor olie- en acrylverfpenselen zijn diverse haarsoorten geschikt. De meest gebruikte zijn synthetische vezels of varkens- en runderhaar. Marterhaar wordt veel gebruikt voor het maken van olieverfpenselen maar is voor acrylverf minder geschikt.

MARTERHAAR

Marterhaar is een zachte maar zeer elastische haarsoort. Dit haar heeft het vermogen verf en/of water zeer goed op te nemen en vast te houden. Kolinsky marterhaar wordt gezien als het beste marterhaar en is afkomstig van de Mustela Sibirica; een martersoort uit Siberië.

RUNDERHAAR

Runderharen penselen worden gemaakt met het haar van de oren van runderen. Het haar is net zo zacht als marterhaar maar wat minder veerkrachtig. Het beste runderhaar is afkomstig uit de Alpen.

VARKENSHAAR

Chungking is het veerkrachtige haar van een Chinese witte varkenssoort, genoemd naar de Chinese stad Chungking. Met gebruikmaking van de natuurlijke kromming van de haren, worden twee gelijke haarbundels tegen elkaar gezet, zo ontstaat de zogenaamde Schluß. Ook bij stevig gebruik blijft de vorm behouden. Gebleekt varkenshaar is iets zachter en soepeler dan ongebleekt haar. Penselen van varkenshaar worden afhankelijk van de toepassing in verschillende haarlengtes gemaakt.

SYNTHETISCH

Synthetische penselen zijn gemaakt uit een nylon, dralon of andere kunststofvezel. Synthetische penselen zijn geschikt voor alle technieken met olie- of acrylverf. Omdat synthetische vezels geen “schubben” hebben zoals natuurlijk haar zijn ze makkelijk schoon te houden. Een nadeel hiervan is dat ze minder goed water of verf vasthouden. Een voordeel van de synthetische penselen is dat ze minder snel slijten in het gebruik met acrylverf omdat de vezel niet aangetast wordt. Acrylverf tast de beschermlaag op dierlijk haar namelijk wel aan waardoor de penseel zijn soepelheid verliest.

PALETMES

Een paletmes is een handig schildershulpmiddelen bij het werken met olie- en acrylverf of drukinkten.

Paletmessen zijn buigzame messen met een recht of geknikt lemmet en worden gebruikt om de verf op het palet te mengen en op het doek speciale effecten te bereiken. Deze schildersmessen zijn flexibel en hebben een lemmet in een bepaalde vorm bv. ruitvormig, troffelvorming of peddelvormig.

PALETTEN

Paletten worden gebruikt sinds de vijftiende eeuw. Oorspronkelijk waren het rechthoekige plankjes die in de hand werden gehouden door een gat of een handvat. In de negentiende eeuw werd steeds meer gebruik gemaakt van ronde of niervormige paletten van hout met een duimgat. Men schilderde ze vaak roodbruin zodat de kleuren van de verf goed uitkwamen. Tegenwoordig vind men een witte ondergrond van het palet vaak beter om de kleuren goed te laten uitkomen. De paletten die nu vaak gebruikt worden zijn van plastic, keramiek of papier voorzien van een coating.